Gustave de Molinari-lezing 2024

Vrijheid heeft vangrails nodig. De grootste bedreiging voor vrijheid is niet tirannie, maar anarchie.

(Ontvangstrede door laureate Mia Doornaert, columniste bij De Standaard, zoals uitgesproken op de uitreiking van de Prijs voor de Vrijheid 2024 op zaterdagavond 23 maart 2024 in hotel Corsendonk Hooge Heyde in Kasterlee.)

Ik ben Libera! bijzonder dankbaar voor deze prijs. Hij steekt me echt een hart onder de riem. U hebt geen idee hoe moedeloos en murw ik soms dreig te worden in mijn verzet tegen de dooddoeners, de simplismen die nu voor intellectueel en politiek debat moeten doorgaan en waarmee we nu constant bestookt worden. U hebt geen idee hoe ongerust ik ben over de toekomst van onze intellectuele vrijheid,  over de weerbaarheid van de Europese beschaving, en ja, van Europa tout court.

Per dag besteed ik een paar uur aan het lezen, digitaal, in verschillende talen, van kranten, weekbladen, tijdschriften als Foreign Affairs. En telkens wanneer ik denk dat het niet meer erger kan met de nieuwe ‘waakzaamheid’ – want dat is de betekenis van woke – word ik weer ontnuchterd. 

Het houdt niet op, de taalpolitie, de ‘cancel culture’ tegen sprekers die niet in de politiek correcte pas lopen. Zelfs de biologie is on-woke geworden. Nog durven gewagen van mannen en vrouwen is ‘hokjesdenken’ geworden. Spreken over zwangere vrouwen of aanstaande moeders is ‘transfoob’. Zelfs nog over vrouwen spreken gaat voor sommige waakzamen te ver. Nog eens, denk niet dat dit een marginaal verschijnsel is. De Britse The Lancet is een van de meest gezaghebbende tijdschriften ter wereld. Op hun cover hebben ze ooit, inzake specifiek farmacologisch onderzoek voor vrouwen, van vrouwen ‘bodies with vaginas’ gemaakt. Let wel, niet eens mensen, maar lijven. Bon, genderdysforie bestaat, kan een persoonlijke drama zijn, en de betrokken personen hebben zeer zeker  begeleiding en hulp nodig. Maar wat ik niet begrijp is dat de extreme franje van de kleine minderheid van transvrouwen zoveel haat demonstreert tegen biologische vrouwen en, vooral, daar zo’n disproportionele weerklank voor krijgt. JK Rowling heeft een ware tsunami in de sociale media over zich een gekregen omdat ze opkomt voor mishandelde vrouwen in toevluchthuizen. Ze wil niet dat daar biologische mannen binnenkomen die zich vrouw noemen. Want dan panikeren die getraumatiseerde vrouwen, die vaak al verschillende vergeefse ontsnappingspogingen achter de rug hebben om aan een gewelddadige man te ontsnappen. Ze denken, dan kan mijn man hier ook met make up en pruik op binnenkomen om mij weg te slepen. Je zou denken dat Rowling steun zou genieten voor haar hulp aan sommige van de meest kwetsbare en gekwetste mensen van de samenleving. Integendeel. Ze kreeg een tsunami over zich heen, die haar een tijd gedestabiliseerd heeft. Zelfs de acteurs die carrière maakten dank zij de Harry Potter films keerden zich tegen haar. Uit schrik om niet woke genoeg te lijken, om zelf over de hekel te worden gehaald, om gecanceld te worden voor een nieuwe filmrol.

Die lafheid is wijdverspreid, en angstwekkend, want ze geeft een disproportionele macht kleine, maar cultureel machtige, minderheden. Die zijn des te gevaarlijker geworden nu ze zo gemakkelijk lynchpartijen kunnen op gang brengen in de sociale media. 

Dat gebeurt allemaal in de naam van DEI, dat een Kantiaanse categorische imperatief geworden. Dat staat voor de mantra Diversity, Equity, Inclusivity. Denk niet dat Vlaanderen ervan gespaard is. Een dossier voor subsidies in de culturele sector maakt nog weinig kans als ‘inclusief’ en’ divers’ er niet in voorkomt. Dat ligt niet aan de betrokken minister, maar aan de ambtenarij die altijd al een knus onderkomen heeft geboden aan ideologen allerhande.

En hebt u al gemerkt hoe we plots niet meer blank maar wit zijn? Het gerenoveerde museum van Tervuren is al helemaal op het rechte pad. Het personeel kreeg er een lange lijst met verboden woorden, bijvoorbeeld de tamtam, die spleettrommel moest worden. Ook  ‘blank’ mag niet meer. Want in het Duits, Frans, en Engels bestaat alleen schwarz und weiss, noir et blanc, black and white. Dan is het verdacht dat er in Nederlands twee woorden bestaan. Tja, alle talen hebben woorden die niet direct een equivalent hebben in andere talen. Je kan het Nederlands toch niet verwijten dat het geen Engels of Frans is. Dat deed wel de wetenschappelijke adviseur, de anthropologe Bambi Ceuppens, die een dame van kleur is. Blank zou een verouderd woord zijn dat rein en schoon betekent. Daarom mag niet meer voor huidskleur gebruikt worden want het houdt ‘een zweem van superioriteit’ in. O ja? Als blank superioriteit inhoudt, is de blanke duin dan superieur aan de witte top van de Mont Blanc? En als wit zo neutraal is, hoe zit het dan met ‘bij iemand een wit voetje halen’? Of met het Zwanenmeer waar de witte zwaan het goede en de zwarte zwaan het slechte meisje is? En hoe positief is blank wanneer de straten blank staan van het water? Gefundeerde taalkundige tegenargumenten halen niets uit tegen de alwetendheid van de culturele, academische en perswereld. Ik ontmoet studenten Menswetenschappen die mij zeggen dat ik taalkundig  helemaal gelijk heb. Maar als ze goede punten voor hun scriptie willen moeten we wel ‘wit’ gebruiken. Zo werken ook in de academische wereld de tentakels van de woke inquisitie.

In het land dat de moeder der parlementen is, dat ooit een toevlucht vormde voor rebelse geesten van Victor Hugo tot Karl Marx, heeft het ministerie van Onderwijs zelfs de universiteit van Oxford moeten aanmanen tot respect voor de vrije meningsuiting. Een van de oudste universiteiten van Europa, een van de meest prestigieuze ter wereld, was berucht aan het worden voor het cancelen en deplatforming van ‘foute’ sprekers. 

En let wel, de  inclusiviteit strekt zich uit tot alle micro-minderheden. Maar ze bant de blanke meerderheid. Die moet haar plaats kennen, en die is in de hoek. Idem voor de Europese cultuur, idem voor al wat ‘westers’ is.

Als u wil begrijpen waarom ontmoediging mij soms bedreigt, lees ik even een uittreksel uit een column van mij die op 19september 2019 verscheen. Het Museum Amsterdam had toen besloten zijn permanente collectie Hollanders van de Gouden Eeuw te herdopen.

‘Amsterdam Museum gebruikt niet langer de term ‘Gouden Eeuw’. Aan die zeventiende eeuw dankt Amsterdam zijn grachtengordel, dankt de kunst schilders als Rembrandt van Rijn, Johannes Vermeer, Frans Hals en Jan Steen. Ze was een bloeitijd van handel en welvaart, waarin de jonge republiek economisch en maritiem een wereldmacht werd. Ze was ook een belangrijke fase in de ontwikkeling van de Europese beschaving, dankzij het creatieve ferment van het voor die tijd ongewoon tolerante Amsterdam. Niets om je als natie voor te schamen.’

‘En toch. ‘Hollanders van de Gouden Eeuw’ mag niet meer van Amsterdam Museum. Zijn permanente tentoonstelling krijgt nu de wervende titel ‘Groepsportretten van de 17e eeuw’. Zelfs geen ‘Hollanders’ meer. Het museum moet, aldus de mededeling, ‘meerstemmig en inclusief’ worden. Hoe ‘inclusief’ is het als je elke mogelijke minderheid wil omarmen, maar de historische bevolking, de Hollanders, uitwist?’

‘De naamsverandering moest, omdat de Gouden Eeuw ook een periode was van ‘armoede, oorlog, dwangarbeid en mensenhandel’. Wat een ontdekking: er bestaat geen volmaakte samenleving. De Gouden Eeuw was geen paradijs op aarde. Dat weet toch iedereen? Dat geldt voor elke glorieuze periode, van de grand siècle van de Franse Zonnekoning, tot, veel verder in het verleden, de ‘Gouden Eeuw van Perikles’. Dat kun je toch duiden zonder daarom een historisch gegroeide naam te wissen?’

‘Maar neen, Europa is niet meer van de Europeanen, maar moet, als enige continent, van ‘iedereen’ zijn.’ Einde citaat.

Zo ook de Bijloke van Gent. In het voorjaar 2022 organiseerde dat Muziekcentrum een evenement dat onze geesten moest verruimen over componisten die te klakkeloos als genieën worden voorgesteld. Op ‘gezocht’-affiches, zoals je in westerns ziet, stond Georg Friedrich Händel gebrandmerkt als medeplichtig aan slavenhandel, Henry Purcell als seksist en Claude Debussy als racist, want het argeloze publiek moest hun ‘donkere kant’ kennen.

Händel was geen slavendrijver of -eigenaar, maar hij verdiende geld met investeringen in maatschappijen die actief waren in de slavenhandel. Tja, hij leefde van 1685 tot 1759. Toen werden, tussen haakjes, Arabieren en Afrikanen al sinds eeuwen rijk van de handel in, ook blanke, slaven. Henry Purcell, die in de zeventiende eeuw leefde, was een ‘seksist’. Welke man was het naar de huidige normen niet in zijn tijd? Claude Debussy was een racist, want hij nam elementen over van Amerikaanse zwarte ragtime muziek. Wat vroeger kruisbestuiving heette, is nu ‘culturele toe-eigening’.

Wat een onwetende kwezels hebben we nu in onze cultuursector. Onwetend, want net zoals sommigen nog geloven dat de aarde plat is, is voor hen de geschiedenis vlak. Mensen van honderden jaren geleden zouden moeten gedacht en geleefd hebben zoals de huidige westerse, liefst woke mens. Maar hetzelfde durven ze wel niet eisen van onze minderheden van vandaag. Kwezels zijn ze ook. Jan Fabre werd lang verheerlijkt. Maar wegens grensoverschrijdend gedrag moeten zijn werken plots verdwijnen of ‘geduid’ worden. Wat een geluk dat pausen, prelaten en kloosters doorheen de eeuwen minder puriteins waren, en geen bewijs van goed gedrag en zeden eisten van het janhagel van echtbrekers, zuipschuiten, bedriegers, verkrachters, geldwolven en vechtjassen die zoveel geniaal werk voortbrachten. 

Onze kunstenaars hebben dus ook een ‘donkere kant’. Maar denk niet du veilig bent voor dwaling als u van de heerlijke landschappen in deze buurt gaat genieten. De directie van het Fitzwilliam museum, dat aan de Universiteit van Cambridge toebehoort, weet wel beter. Het museum heeft doeken van de grote Engelse landschapschilders van de negentiende eeuw, Constable en Turner, vreedzame taferelen met glooiende groene hellingen, een boerderij, een dramatische wolkenhemel. Daar kan niets mis mee zijn, zou u zeggen. Ha, dat is buiten de politiek correcte waard gerekend, in dit geval een rapport van een koepel van organisaties voor natuurbehoud, Wildlife and Countryside Link. Die idyllische landschappen hebben namelijk ‘een donkere kant’. 

Ze kunnen een gevoel van trots op het thuisland oproepen  - ja, stel je voor dat een Europeaan zich nog trots zou mogen voelen op zijn land. Ze impliceren bovendien dat alleen degenen met een historische band met dat landschap er ook thuishoren. En het wordt nog erger. Niet alleen volgens Link, ook volgens het Department of Environment, Food and Rural Affairs, zijn die landschappen ‘getekend door racisme en kolonialisme en witte waarden’. En daarom schrikken ze inwoners van kleur van het koninkrijk af. 

Wel, wanneer  ik een savannelandschap zie met giraffes en zebra’s is dat geen landschap waarmee ik een gevoelsband heb. Maar ik zal dat een Afrikaans landschap noemen, geen ‘zwart’ landschap. Zoals ik de Himalaya’s niet als ‘bruine’ of ‘gele’ bergen zal bestempelen. Daarentegen zijn Europese landschappen niet Europees maar wit. En ‘wit’ = ‘wit privilege’ = ‘kolonialisme en racisme’, kortom onverbeterlijke slechtheid. Dus, als u dat doordenkt mag Europa mag niet meer Europees zijn want dat is wit en fout.

Zo ook met religie. Het katholicisme, het christendom hebben sinds tweeduizend jaar dit continent helpen vorm geven. Maar welke christen durft nog in een restaurant een kruis slaan voor de maaltijd? Daarentegen prijken moslims en vooral moslima’s vrolijk met opvallende symbolen van hun godsdienst. Durf daar iets over zeggen, dan ben je islamofoob, wat overigens een idiote term is.

Daar heb je weer de occulte Inquisitie aan het werk. Wie heeft ooit gedecreteerd  dat alle politieke systemen, alle godsdiensten, alle constructies van de menselijke geest kritisch mogen en moeten bevraagd worden, met uitzondering van de islam? Dat kritiek op en blasfemie tegen het christendom geen christianofobie maar vrije meningsuiting is, maar dat islamkritiek gelijk staat aan ‘islamofobie’ en dat aan racisme?  

Je hoeft maar naar de moslim-wereld te kijken om te zien dat de islam de grootste moeite heeft met de scheiding tussen godsdienst en staat. Dat ligt aan het feit dat de koran, in tegenstelling tot het Nieuwe Testament, niet alleen de Goddelijke openbaring bevat. De helft ervan is een burgerlijk wetboek dat over alle aspecten van het bestaan gaat.

Uiteraard hadden en hebben inwijkeling uit de moslimwereld dan moeite met onze seculiere maatschappijen, omdat zij godsdienst gelijk stellen met identiteit. Maar jammer genoeg bestond het antwoord van links niet in een robuuste verdediging van de seculiere maatschappij maar in een voortschrijdende knieval. Het sloot de moslims in de armen want die waren zijn nieuwe proletariaat. De voortschrijdende knieval maakt dat nu in scholen met een groot aantal kinderen uit de migratie sommige onderwerpen taboe geworden zijn, uit schrik voor de reactie van de scholieren…of hun ouders. Maakt dat peilingen nu tonen dat dat aanzienlijke percentages moslims in onze landen, in het bijzonder  jongeren, vinden dat de regels van sharia boven de wet moeten staan.

Als onze waarden en vrijheden ernstig waren genomen, dan had het antwoord moeten zijn: wij hebben in Europa ook onze godsdienstoorlogen gekend. Het is een belangrijke verworvenheid dat we systemen hebben geschapen waarin mensen van verschillende religieuze en andere overtuigingen vreedzaam kunnen samenleven. Die waarden hebben maatschappijen tot stand gebracht die aantrekkelijk zijn voor migranten uit vele delen van de wereld. Als u die waarden strijdig acht met uw godsdienst, dan ligt het probleem bij u, niet bij het geloof in gewetensvrijheid. 

Dat argument geldt nog altijd. Maar durf het gebruiken en de muilkorf staat klaar.

Daar raken we aan het eeuwige dilemma van open en tolerante maatschappijen. Ze krijgen inwijkelingen binnen uit alle hoeken van de wereld die aangetrokken zijn door de openheid en deugden van die maatschappijen. Maar dan beginnen bepaalde groepen die deugden te steeds meer te misbruiken. Uiteindelijk gaan ze je land verwijten dat het niet genoeg lijkt op hun land van herkomst. Vind maar de logica. 

Vrijheid is nooit gegeven, is nooit verzekerd. 

Vrijheid is wel iets anders dan ongebreideld doen waar je zin in hebt wanneer je er zin in hebt. Tijdens corona betoogden jongeren in het Brusselse Terkamerenbos gewelddadig omdat hun ‘vrijheid’ beknot werd, want ze mochten niet in de disco gaan dansen. 

Hun vrijheid? Ik dacht aan de ontelbare mensen, mannen en vrouwen die doorheen de wereld gevangen zitten, die soms gruwelijker gemarteld worden dan we ons kunnen voorstellen, die gedood worden, omdat ze rechtopstaand en niet op de knieën willen leven, omdat ze ongesluierd willen kunnen leven. Hoe kan je een Alexei Navalny, een Mahsa Amini die vorig jaar in een Iraanse gevangenis stierf, hoe kan je die op één noemer brengen met jongeren die regels aan hun laars willen lappen om te kunnen gaan dansen? Overigens, ik heb vaak genoeg in communistische landen gereisd om te weten hoe vernederend onvrijheid is, ook als je niet gevangen zit. Ik herinner me een jonge collega in Moskou die zei: ‘De toekomst ligt vast maar het verleden is onvoorspelbaar’. Dat was klonk grappig maar het was in wezen intriest. Hij was stomverbaasd dat in België jongeren zelf kozen wat ze wilden studeren. Hem was een richting opgelegd, zoals overigens zijn leeftijdsgenoten. In een totalitair systeem kan je je eigen leven niet bepalen. Het betekende ook dat hij zijn verstand op nul moest zetten omdat het regime het verleden arbitrair liet herschrijven, naargelang de nood van de dag, zoals Poetin nu doet. 

Ik herinner me een jonge Oost-Duitse kunstcritica. Ze vertelde over een zomervakantie in Hongarije, want ze kon alleen reizen in de landen van het Warschaupakt. Ze had er een West-Duitse leraar ontmoet met wie het onmiddellijk klikte, en ze hadden hun vakantie samen doorgebracht. Bij het afscheid nodigde hij haar uit om in de wintervakantie naar de Bondrepubliek te komen. Ze had dat met diepe spijt afgewezen, zonder hem de ware reden te zeggen. Ze vond het te vernederend te moeten toegeven dat ze geen afspraak kòn maken, omdat ze niet zeker kon zijn dat ze tijdig haar paspoort zou krijgen. 

Er is geen vrijheid zonder persoonlijke vrijheid, en zonder privé-bezit. Ze zijn de harde kern van de vrijheid. Maar de vrijheid heeft vangrails nodig om niet te ontaarden in het recht van de sterkste.

Zelden is dat beter gezegd dan in een vastensermoen van 1848 geciteerd, uitgesproken in de Parijse Notre Dame door Henri Lacordaire, Dominicaan en voorvechter van de republiek. ‘Tussen de sterke en de zwakke, tussen de rijke en de arme, tussen de meester en de dienaar, is het de vrijheid die onderdrukt en de wet die bevrijdt’.’ Entre le fort et le faible…’ dat wordt nog altijd geciteerd.

Daar ligt het wezenlijke onderscheid tussen wat we op sociaal-economisch vlak rechts en links noemen. Op dat vlak behoort het liberalisme, in zijn filosofische betekenis, tot de rechterzijde; op het vlak van de persoonlijke moraal is het progressief.

Rechts zegt: Als het individu het goed stelt zal de maatschappij goed zijn.

Links zegt: als de maatschappij goed is zal het individu het goed stellen.

Waar ligt het juiste snijpunt tussen persoonlijke vrijheid en sociale rechtvaardigheid? Dat is, of zou moeten, het fundamenteel debat zijn in onze welvaartstaten, en niet dat over het juiste persoonlijke voornaamwoord voor genderfluïde mensen. En dat debat is mogelijk gebleken omdat beide zijden de ontplooiing van het individu vooropstellen. De discussie gaat niet over het doel, maar over de middelen.
Op dat punt maken we nu echter een onrustwekkende ontwikkeling mee. De intellectuele ‘waakzame’ (woke ) elite maakt het individu weer ondergeschikt aan de groep. Dat gaat zo ver dat mensen in naam van het antiracisme opgedeeld worden volgens huidskleur . Er zijn geen staatsburgers meer, er zijn mensen ‘van kleur’ en ‘witten’. Het algemeen belang? Een uitvinding van de ‘heteroseksuele witte man’, die uiteraard de gevangene is van zijn huidskleur, geslacht en seksuele voorkeur, en dus alleen maar patriarchaal, kolonialist, racist en seksist kan zijn. Een mens van kleur is van de weeromstuit per definitie een onschuldig slachtoffer. Universele mensenrechten, tolerantie, gewetensvrijheid? ‘Witte’ denkbeelden. Hebben de Verenigde Naties geen Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uitgevaardigd? Ha, dat was in 1948, toen de VN nog ‘wit’ waren. Ik overdrijf niet, dat hoor je nu steeds meer vanwege dictaturen van de Derde Wereld.

Het gaat zo ver dat mensen van kleur die geloven in de universele waarden een ‘bounty’ worden, namelijk bruin of zwart langs buiten, maar ‘wit’ langs binnen. 

Dat ideeën en overtuigingen bepaald worden door je huidskleur, hoe ver kan je afstaan van de verlichting, van de rede, van de tolerantie? Waar zijn we gekomen wanneer een dame van kleur, verbonden aan de universiteit van Amsterdam, de moeder van Sanda Dia recht van spreken over haar zoon ontzegt? Immers, als blanke vrouw kan zij haar eigen zoon niet begrijpen, omdat die van kleur is. Die moeder durfde namelijk zeggen dat haar zoon zijn eigen keuzes had gemaakt, dat zijn dood een tragisch ongeluk was. Dat kan natuurlijk niet. Een jongeman van kleur kan alleen het slachtoffer zijn van een ongenadige witte maatschappij. Het woke denken moedigt geen persoonlijke autonomie maar slachtofferschap aan.

En daar stopt het niet. We maken ook de groei en bloei mee van seksuele micro-identiteiten. En zo zie je op tv-beelden van een betoging in Amsterdam over Gaza een spandoek met ‘Queers for Palestine’. 

Het laten vallen van de notie van algemeen belang houdt een wezenlijk gevaar in voor de democratie, en dus de vrijheid. Want daarmee verdwijnen ook algemeen aanvaarde gedragsnormen. Dat begon overigens al in de jaren zeventig toen winkeldiefstal goedgepraat werd als ‘proletarisch winkelen’. En toen later over diefstal tout court een vooraanstaande politicus hier zei dat men er ‘geen drama moet van maken als van een madammeke haar sacochke wordt afgepakt’. Dat is wel een drama. Het gaat minder om die tas dan de om aanslag op je persoonlijke vrijheid. Privé-bezit is een bolwerk voor persoonlijke vrijheid.

Het is de moeite niet dat we ons ontworsteld hebben aan heersers die  je bezittingen zomaar in beslag konden nemen, om ten prooi te vallen aan de willekeur van straat- en andere misdadigheid.

Dat ondermijnt het vertrouwen in de rechtsstaat. Het laxisme kostte links overigens aanzienlijke steun bij zijn eigen achterban. Zoals de Franse links-jacobijn Jean-Pierre Chevènement  zei: ‘De veiligheid is de vrijheid van de arme’. 

Men mag het nooit vergeten, tot de vangrails van de vrijheid behoort haar beschutting tegen wetteloosheid. Want de ergste bedreiging voor de vrijheid is niet tirannie maar anarchie. Teveel ‘tolerantie’ leidt tot intolerantie. In vredige maatschappijen met gedeelde waarden en gedragsnormen maakt extremisme van welke aard ook weinig kans. 

Hoe hypocriet was het dan niet Geert Wilders na zijn verkiezingsoverwinning te verwijten dat hij de Nederlanders’ tegen elkaar opzet’. Wie zet de burgers meer tegen elkaar op dan degenen die ze onderling verdelen in losse ‘identiteiten’ ? Wie ontmoedigt integratie meer dan degenen die brandhout maken van de ‘witte man’, zonder onderscheid des persoons? Wie staat vreedzaam debat meer in de weg dan degenen die niet meer naar argumenten luisteren maar alleen werken met steekwoorden en preventieve verdachtmaking? Als niet de juiste linkse en/of woke terminologie volgt, dan loop je ‘uiterst-rechts achterna’. Hoever is het gekomen wanneer windmolens bij manier van spreken ‘links’ en kerncentrales ‘rechts’ geworden zijn?

Wie slaat de bodem weg onder onze samen-leving , en onder onze Europese cultuur, wanneer de grote Europese literatuur en kunst naar de vuilnisbelt verwezen worden wegens ‘wit’?  Wanneer meesterwerken van Shakespeare of Mozart alleen nog kunnen opgevoerd worden wanneer er voldoende mee gerotzooid is ze ‘divers’ en ‘inclusief’ te maken. Wanneer in de scholen kennisoverdracht en taalbeheersing worden vervangen door invulboekjes? 

Als dit klinkt als een  soort J’Accuse van Zola, ja, zo voel ik mij. 

Een grote J’Accuse gaat naar de gemakzucht van verantwoordelijken voor het onderwijs en andere opvoeders. 

Het begint al bij de lagere school. ’Dril’ mag niet meer want dat maakt de kindjes ongelukkig. Maar opvoeding staat toch gelijk met welbegrepen dril?  Kindjes leren niet vanzelf op het potje te gaan, met een lepeltje te zeten, met het mondje dicht te eten. Wat je er bij jonge kinderen inheit blijft voor het leven, of dat nu de tafels van vermenigvuldiging, versjes, hoofdsteden van landen  of elementaire gedragscodes zijn. Maar neen, de kinderen moeten vooral ‘happy’ zijn. Ze elementaire zinsontleding bijbrengen is een daad van kindermishandeling geworden. Ze de tafels van vermenigvuldiging, pardon de maaltafels, doen reciteren dito.

Ik zou lang kunnen doorgaan, maar ik hou het bij de meest verontrustende ontwikkeling, het taalonderwijs dat merkbaar verloedert. Je houdt het niet voor mogelijk maar in heel wat scholen mag je alleen punten voor fouten in het Nederlands aftrekken in een toets Nederlands. Is het niet de bedoeling dat de leerlingen taalvaardigheid voor alle mogelijke onderwerpen en voor het leven meekrijgen? Onderwijs was en is toch bedoeld om de verschillen van geboorte te corrigeren, om ook de ‘gewone mens’ taalvaardig te maken. Dat is toch het begin van elke sociale emancipatie, dat je klaar en helder en dus onbevreesd je ideeën kan uiten? Dat was toch ooit progressief? Nu ben ik elitair geworden omdat ik blijf pleiten voor een correcte taal en kwaliteitsonderwijs. 

Beseft er nog iemand hoe gevaarlijk dat is voor een vreedzame democratie? Die vereist burgers met de kennis en taalbeheersing om meningsverschillen vreedzaam uit te vechten, met argumentatie en refutatie. Dat is des te belangrijker voor kinderen uit de immigratie. Onvermogen om zich behoorlijk uit te drukken geeft immers een gevoel van vernedering, dat kan omslaan in kreten en geweld. Hoe zwakker de taalbeheersing, hoe sneller de stoppen doorslaan. Zoals een grote Franse journalist, Claude Imbert, schreef:  La misère du verbe fait la violence du poing.

J’accuse omdat het middelbaar onderwijs steeds meer de scholieren onthoudt waar ze recht op hebben, soliede kennisoverdracht, een degelijke algemene vorming. Dat het liever de lat laag legt dan jongeren de ambitie en ja, de vreugde bij te brengen om een wat moeilijker tekst of een meetkundig vraagstuk onder de knie te krijgen, om ook in het beroepsonderwijs jongeren taalvaardig en dus mondig te worden. Neen. Als de kinderen maar ‘happy’ zijn.

J’accuse ook de andere opvoeders. Ik val om wanneer ik in pedagogisch advies aan ouders lees dat je ook jongere kinderen niets verbiedt. Je moet met ze praten, onderhandelen. Maar kinderen hebben duidelijke begrenzingen nodig, thuis en op school. Dat geeft ze weerbaarheid, en rust. 

Ik stel immers vast dat al dat pamperen helemaal geen blije, zelfzekere jongvolwassen aflevert. Ik schrik integendeel hoe in zichzelf gekeerd en onzeker ze lijken, hoe weinig weerstand ze hebben. Ik zag in een interview met Kristien Hemmerechts dat studenten van haar, als ze hun een opmerking geeft, zeggen: ik ga daar met mijn therapeut over spreken.  Wel, zo zijn we generaties zonder veerkracht, en een Europa zonder veerkracht aan het voortbrengen.

J’accuse omdat men het onderwijs laat achteruitgaan, maar jongeren steeds vroeger stemrecht gaat geven. Wat een onzalig idee om dat voor Europa nu op zestien te brengen. Dat is zogenaamd om jongeren meer te interesseren voor de politiek. In godsnaam, geef kinderen de taal voor je ze het woord geeft, en geef ze weer behoorlijk geschiedenisonderwijs voor je ze laat meebeslissen over onze politieke toekomst. Leer de TikTokkers die de eerste de beste lefgozer of influencer achternalopen eerst geïnformeerde burgers in spe zijn.

De staat schept wetten en normen. Maar die hebben maar effect als er gemeenschappelijke waarden zijn, een gemeenschappelijke cultuur.

Dat we die gemeenschappelijke democratische cultuur, ooit burgerzin genaamd, zo hebben verwaarloosd, dat is een verschrikkelijk verraad. Dat is een verraad aan de generaties idealisten die gestreden hebben, en soms zwaar geleden hebben, voor vrijheid en gelijkheid. Jongeren leren niet eens meer beseffen hoe schatplichtig ze aan die generaties zijn.

Het is ook een verraad aan al de mensen in de wereld naar wie ik verwees, aan degenen die lijf en leden riskeren voor waarden waarvoor Europa ooit een lichtend baken was. We maken het hen moeilijk, omdat we het hun dictators gemakkelijk om de westerse democratieën af te schilderen als tandenloze tijgers, als verdeelde, gedegenereerde maatschappijen met zwakke leiders. 

En uiteindelijk zal dat ook onszelf zuur opbreken. Want vergeet het niet, decadentie is een comfortabele ziekte, die juist voortkomt uit vroegere successen. Kijk naar het Romeinse, het Chinese, het Ottomaanse Rijk waar de worm een lange tijd in de vrucht zat. Maar onvermijdelijk rot de vrucht en valt ze.

De vangrails van de vrijheid werken maar als de burgers zelf, wij allemaal, ze in stand houden. Zo niet begeven ze.

Montesquieu zei het al: la servitude commence toujours par le sommeil. 

Dat zei ook de Ierse advocaat, redenaar, publicist John Philpot Curran (1750-1817)  ‘Het is het lot van de gemakzuchtigen dat hun rechten vroeg of laat de prooi worden van de activisten.’ Wel, wat is er nu sluipend bezig met het activisme van woke en, ook niet te vergeten, de influencers op TikTok?

Hij waarschuwde nog: ‘The condition upon which God hath given liberty to man is eternal vigilance’. 

‘De voorwaarde waaronder God de vrijheid heeft geschonken aan de mens is onaflatende waakzaamheid.’

En hij gaat verder: ‘Als de mens die voorwaarde verbreekt, dan is slaafse dienstbaarheid tegelijk het gevolg van zijn misdaad en de bestraffing van zijn schuld’.

Daarmee is in een notendop alles gezegd.

Ik dank Libera! nog eens van harte  voor deze prijs. 

Ik dank u allen voor uw aandacht.