Zet een stop op het aantal overheidsjobs
De overheid wordt vandaag op geen enkele manier gedwongen om zuiniger met haar middelen om te gaan. Geld te kort? Geen probleem. We werven aan en de burger past wel bij.
(Artikel door Peter De Keyzer, oprichter van Growth Inc. en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2014 van denktank Libera!, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in Trends op 19 juni 2024.)
Onlangs hoorde ik een hallucinant verhaal. Een Vlaamse ondernemer zag een van zijn beste werknemers vertrekken naar een lokaal bestuur om daar dezelfde job te doen. Het verschil? De overheid bood meer loon, een kortere werkweek en extra vakantiedagen. Het gevolg: de ondernemer is een goede werkkracht kwijt. Hij vindt niemand om de vacature in te vullen. Hij mist omzet en winst en zal daarom ook minder belastingen kunnen betalen. Het is wraakroepend dat in de krappe arbeidsmarkt de overheid werknemers weglokt uit privéjobs. We hebben in de eerste plaats jobs nodig die inkomsten voor de overheid genereren, geen jobs die uitgaven voor de overheid genereren.
Tijdens de regeerperiode van de regering-De Croo was een op de drie nieuwe jobs er een bij de overheid. Terwijl al bovenmatig veel mensen voor de overheid werken. Het is echter niet alsof de overheid geld op overschot heeft. België heeft een hoge schuld, snel stijgende uitgaven en tegen 2029 een tekort van maar liefst 45 miljard euro. Elke nieuwe overheidsjob vergroot het gat in de begroting. Elke extra job in de privésector verkleint het.
Zet daarom een complete stop op nieuwe jobs bij de overheid. Concreet: zorg dat er netto geen enkele overheidsjob bij komt. Geen enkele. Ik hoor de criticasters al tot hier roepen. Ja, maar verpleegkundigen. Ja, maar kinderverzorgers, cipiers en militairen. Geen enkel probleem. Hebben we 1.000 extra verpleegkundigen of militairen nodig? Zorg dan voor een personeelsbesparing van 1.000 mensen elders. Dat is perfect mogelijk. De overheid wordt vandaag op geen enkele manier gedwongen zuiniger met middelen om te gaan. Geld te kort? Geen probleem. We werven aan en de burger past wel bij. Een stop op het aantal jobs betekent dat er écht zal worden nagedacht over interne mutaties. Nu is het bijna onmogelijk om van cipier over te stappen naar politieagent of vice versa. Of van de federale naar de Vlaamse overheid. Elk departement is een silo, met alle inefficiënties van dien.
Ten tweede zal een stop op het aantal overheidsjobs eindelijk leiden tot productiviteitsstijgingen. Vandaag roept zowat elk overheidsdepartement “we hebben meer mensen nodig”. Alsof digitalisering, efficiëntiewinsten of productiviteitswinsten niet bestaan. Een studie van PwC Nederland toonde dat het bijzonder slecht gesteld is met de gemiddelde productiviteit bij de Nederlandse overheid. Tussen 2015 en 2021 groeide daar het aantal ambtenaren met 12 procent. Tegelijk wist de overheid slechts 3 procent meer werk te verzetten. Concreet: de productiviteit bij de overheid daalde met 9 procent, terwijl ze in de privésector steeg. Wie een job in de privésector inruilde voor een bij de overheid, deed de totale welvaart dalen.
Cijfers over de arbeidsproductiviteit bij de Belgische overheden zijn er niet. Wie een beetje vertrouwd is met het verschil in bestuurscultuur tussen België en Nederland, kan al vermoeden dat de toestand hier nog dramatischer is. Gelukkig is er nu een fantastische technologie als artificiële intelligentie. Die lijkt wel ontworpen om de overheid efficiënter te laten functioneren. Documenten opzoeken, workflows analyseren, beslissingen versnellen of fraude opsporen. Denk aan gemeentelijke en provinciale ambtenaren, rechters of behandelaars van asieldossiers. Hun productiviteit en hun kostprijs kan fors dalen dankzij AI.
AI heeft dan ook het potentieel om de overheid een pak productiever te maken. Dat heeft alleen maar voordelen. De kostprijs van het overheidsapparaat kan fors dalen, waardoor ook de belastingen voor de burger zullen dalen. Er komen ook veel mensen vrij voor de private arbeidsmarkt. Het gevolg: extra hoogproductieve jobs, meer welvaart, meer inkomsten voor de overheid en een lager begrotingstekort. Daarom: voor een welvarend land met lagere belastingen, graag een stop op elke nieuwe overheidsjob!