Stop met harmoniseren en reguleren

Terwijl de VS één markt en één set regels hebben, worstelen we in Europa met 27. Wachten tot we alle 27 systemen geharmoniseerd hebben, die tijd hebben we niet.

(Artikel door Peter De Keyzer, oprichter van Growth Inc. en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2014 van denktank Libera!, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in De Tijd van 17 april 2025.)

Quizvraag: noem vijf Europese bedrijven van minder dan 50 jaar oud die beursgenoteerd en meer dan 10 miljard euro waard zijn. Alleen kenners kunnen dat. Maar bij dezelfde vraag voor Amerikaanse bedrijven liggen de namen voor het rapen: van Nvidia tot Costco, van Meta tot The Home Depot. Het verschil is ontstellend, blijkt uit een grafiek die de Amerikaanse MIT-professor Andrew McAfee opstelde.

Daardoor cynisch worden over Europa en lyrisch over de VS, is gemakkelijk. Maar Europeanen zijn niet minder slim of innovatief dan Amerikanen. Een belangrijke verklaring voor het verschil is dat in Europa allerlei barrières verhinderen dat goede ideeën uitgroeien tot bedrijven van wereldschaal. Van verschillende btw-nummers tot verschillende faillissementsregelingen, van verschillende btw-tarieven tot verschillende vennootschapsvormen. Dat maakt handel tussen landen van de EU minder makkelijk dan handel tussen Amerikaanse staten.

Het IMF becijferde onlangs hoe groot die handelsbelemmeringen tussen Europese landen zijn. Het gaat om een impliciete invoerheffing van 45 procent op goederen en van 110 procent op diensten. Zo lopen we per jaar liefst 1.700 miljard euro welvaart mis. Onze regels en het gebrek aan harmonisatie houden ons klein.

Zeker nu de wereldorde brutaal wordt opgeschud, is het tijd voor actie. Hoe zorgen we ervoor dat we meer waarde halen uit Europa? Dat we bedrijven makkelijker laten handelen over Europese grenzen? Dat we bedrijven eenvoudiger laten opschalen?

Politici pleiten als oplossing steevast voor ‘meer Europa’. Dat dat ook minder nationale soevereiniteit betekent, wil niemand erbij vertellen. Elk land vindt zijn eigen fiscaal en regulatoir systeem namelijk superieur. Nationale overheden zien hun fiscale en juridische systemen als een symbool van soevereiniteit. Economische belangen lopen ook mijlenver uiteen: wat goed is voor het industriële Duitsland, ligt moeilijk in agrarisch Bulgarije. Politieke weerstand groeit zodra kiezers het gevoel krijgen dat hun land de dupe wordt van een opgelegd systeem. En dus blijven we zitten met de nationale barrières die bedrijven klein en minder aantrekkelijk voor buitenlandse investeerders houden.

28ste systeem

Terwijl de VS één markt en één set regels hebben, worstelen we hier met 27 systemen. Gaan we echt wachten tot we ze alle 27 geharmoniseerd hebben? Dan wachten we allicht nog een halve eeuw. Die tijd hebben we niet.

Voer daarom een 28ste systeem in: een Europees fiscaal en juridisch systeem dat eenvoudiger, minder gereguleerd en fiscaal veel aantrekkelijker is. Een Special Economic Zone op Europees niveau. Een Europese jurisdictie met minimale administratieve rompslomp, een vlakke lage belasting en regels die ondernemers niet in een keurslijf dwingen.

Geef alle bedrijven de kans voor dat nieuwe Europese systeem te kiezen. Ze zullen in drommen overstappen, niet omdat het moet, maar omdat het werkt. Elk nieuw bedrijf of elke buitenlandse investering zal er deel van willen uitmaken. Geef mensen een beter alternatief en ze grijpen het met beide handen.

Een 28ste systeem invoeren kan snel: in plaats van jaren te onderhandelen over harmonisering en details, kan je morgen een gestroomlijnde optie lanceren waarop bedrijven direct intekenen. Het is ook effectief: met lage belastingen en minimale regels trek je bedrijven aan zonder dat je lidstaten dwingt hun eigen systemen op te geven. Kijk naar de Canarische Eilanden, waar een speciale economische zone met 4 procent vennootschapsbelasting multinationals aantrekt. Of Polen, waar vrije economische zones banen en investeringen hebben gebracht zonder dat het land zijn hele systeem hoefde om te gooien. Een 28ste systeem zou dat succes op Europese schaal repliceren.

Magneet voor talent

Door deelname optioneel te maken, omzeil je bovendien de politieke weerstand die harmonisering oproept. Een lichter systeem verlaagt de drempels voor start-ups, die nu vaak verzanden in bureaucratie als ze over grenzen heen willen groeien. Europa kan zo een magneet worden voor talent en kapitaal, een plek waar investeerders niet langer naar de VS of China kijken, maar naar ons.

Natuurlijk zal er kritiek zijn. Wat met sociale zekerheid? Wat met ongelijkheid tussen landen? Maar dit systeem hoeft geen belastingparadijs te zijn. Het kan slim ontworpen worden, met een faire bijdrage aan de Europese en nationale begrotingen. En ja, landen die vasthouden aan hun hoge belastingen en zware regels mogen dat doen, maar ze zullen merken dat bedrijven elders floreren. Als sommige lidstaten daardoor hun eigen systemen gaan hervormen, des te beter.

Europa heeft geen tijd meer voor getreuzel. Als we niet snel schakelen, worden we echt een fly-over continent. Een 28ste systeem is een pragmatisch voorstel. Het bouwt voort op wat al werkt en geeft bedrijven de vrijheid om te groeien en meer welvaart te creëren. Het maakt van onze eenheidsmarkt eindelijk een echte markt die concurrentieel is, klaar om te groeien en klaar voor de 21ste eeuw.