Mobiliseer spaargeld als investeringsgeld
Het inzetten van het spaarvermogen van onze gezinnen voor strategische investeringsbehoeften is een beter alternatief voor de zoveelste staatsbon.
(Artikel door professor Marc De Vos, oprichter van het Itinera Institute en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2019 van denktank Libera!, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in Trends op 24 april 2024.)
Vorige week vond misschien wel de belangrijkste Europese top in jaren plaats. De inzet was niet een urgent sanctiepakket tegen Rusland of een steunpakket voor Oekraïne, maar de manier waarop wij in Europa op lange termijn slagkrachtig willen zijn tegenover een vijandige wereldwanorde. Geïnspireerd door een rapport van de gewezen Italiaanse premier Enrico Letta, leeft de hoop dat we daarvoor de interne markt van de Europese Unie kunnen recupereren.
Ik duim. Een open interne markt is de enige troef die Europa heeft op wereldschaal. We kunnen niet concurreren met China in grootschalige staatsplanning of met de Verenigde Staten in megasubsidiëring. Als we leiderschap zoeken in innovatie, technologie, industrie of defensie, is een Europese markt een noodzakelijk – maar niet voldoende – middel. Alleen zijn we dat de laatste jaren vergeten. Het was niet meer de markt, maar de overheid. Niet meer een open speelveld, maar planning, sturing, relance en subsidies. Niet meer bescheiden lidstaten, maar activisme en protectionisme met schuldenpolitiek en staatssteun.
In die omwenteling was België de risee. Te rijk voor veel Europees subsidiegeld. Te klein voor nationale schaal en verankering. Te hoge belastingdruk en te grote begrotingstekorten voor een eigen industriebeleid. Wij moeten met lede ogen toezien hoe Nederland 30 miljard belastinggeld reserveert voor de industriële transitie, hoe Frankrijk ons verslaat in een subsidiewedloop, hoe Duitsland mega-investeringen lokt met tientallen miljarden staatssteun, hoe Italië 191 miljard Europees relancegeld kan combineren 200 miljard nationale schuldenpolitiek. Geen verrassing dat onze premier een strijdpunt maakt van de terugkeer naar marktorthodoxie in Europa.
Het is lang niet zeker of die terugkeer zal lukken. Het einde van de globalisering, het begin van een nieuwe geopolitiek en de energietransitie betekenen een periode van grote economische transformatie waarin politiek en overheidsgeld een veel belangrijkere rol spelen dan in de afgelopen decennia. De Europese Unie heeft noch de bevoegdheden, noch de middelen om dat vanuit Brussel te coördineren. De staat is terug en dat betekent in eerste plaats vooral de natiestaat, met onderlinge concurrentie en met divergentie tussen nationale prioriteiten.
Maar de Europese Unie heeft troeven. De begrotingsdiscipline in de eurozone keert terug dit jaar, weliswaar in een wat verwaterde vorm. Vrijgeleides voor nationale staatssteun aan bedrijven lopen af in 2025. De budgettaire behoeften voor het klimaatbeleid, de energie-infrastructuur, kritieke technologie, strategische autonomie en defensiecapaciteit blijven. Als de Unie een manier kan vinden om op Europees niveau middelen te genereren en te poolen, komt ze aan zet. Vandaar de voorstellen voor een defensiefonds of het kanaliseren van Europees spaargeld richting Europese investeringsprojecten.
België en Vlaanderen zijn als de Europese Unie. Ook wij missen fiscale en budgettaire capaciteit. Ook wij kunnen ons bezinnen over het inzetten van het spaarvermogen van onze gezinnen voor strategische investeringsbehoeften. Ik heb dat eerder verdedigd als een beter alternatief voor een staatsbon die overheidsschulden moet financieren. Jaarlijks vinden honderden miljarden spaargeld uit Europa in de Verenigde Staten rendabele investeringen. Als we dat kunnen keren, scheppen we investeringspotentieel. Maar we moeten snel zijn. Als we het niet in België of Vlaanderen doen, dan wacht straks een EU-platform. Dan zijn we opnieuw de risee. Daarom een oproep aan iedereen die dit aanbelangt: maak nu werk van spaargeld als strategisch investeringsgeld alhier, of riskeer dat het straks naar Europa trekt.