Meer verantwoording
Laat de overheid meer verantwoording afleggen over waarvoor ze belastingen gebruikt. De overheid laat geen concurrentie toe en kan op geen enkele manier gedwongen worden betere diensten te leveren.
(Artikel door Peter De Keyzer, oprichter van Growth Inc. en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2014 van denktank Libera!, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in Trends op 8 mei 2024.)
België is wereldkampioen belastingen. Van elke 100 euro die een alleenstaande verdient, gaat 52,7 euro naar de overheid. Daarmee zijn ze de enige alleenstaanden ter wereld die meer dan de helft van hun inkomen moeten afgeven. Een alleenstaande werkt eerst voor de overheid, dan pas voor zichzelf.
“Ja ja, maar we krijgen ook veel in de plaats. Onderwijs, gezondheidszorg, infrastructuur, een openbare omroep. Dat geld is niet weg.” Nee, het geld is niet weg. Maar of het doelmatig wordt besteed, of je waar voor je geld krijgt, waar het naartoe gaat, daarover heb je nauwelijks zeggenschap. Belastingen zijn gedwongen solidariteit. Veel van de diensten die we in ruil krijgen, moeten we bovendien gedwongen afnemen van een staatsmonopolist. Openbaar vervoer, post, gezondheidszorg, infrastructuur, veiligheid, onderwijs.
In de praktijk betaalt de werkende Belg hoge belastingen en krijgt daar – in internationaal perspectief – middelmatige of overbodige diensten voor in ruil. Werknemers zien elke maand het nettobedrag dat op hun rekening wordt gestort. Belastingen en sociale zekerheid worden vooraf afgehouden of rechtstreeks doorgestort. Een werknemer beseft zo nauwelijks hoeveel van zijn toegevoegde waarde hij moet afgeven. Eigenlijk komt dat hele bedrag de werknemer toe: het is wat de werkgever vindt dat zijn arbeid waard is.
Waarom zijn het zo vaak zelfstandigen die zich beklagen over de hoge belastingen? Zij zien dagelijks hoeveel van hun toegevoegde waarde wordt afgeroomd. Een ondernemer levert diensten of producten en stuurt dan facturen aan zijn klanten. Voor dat geld heb je een product of dienst moeten aanbieden waarnaar vraag is. Je hebt moeten innoveren en concurreren met andere aanbieders. Wanneer de klant tevreden is en zijn factuur betaalt, dan weet je: dit geld heb ik verdiend. Vervolgens krijgt de ondernemer een factuur voor zijn socialezekerheidsbijdragen. Een factuur voor het doorstorten van de btw. Een factuur voor de vennootschapsbelasting en de loonbelasting. Geld dat je verdiend hebt door hard te werken in een concurrentiële markt wordt afgeroomd door een monopolist die zelf nauwelijks rekenschap geeft over de manier waarop die middelen besteed worden.
Wachtlijsten in de zorg? Ondermaatse infrastructuur? Weinig doelmatige subsidies? Sorry burger, de overheid legt geen verantwoording af. “We doen ons best” is het hoogste waarop je kunt rekenen. Nauwelijks een kerntakendebat, geen kosten-batenanalyses, geen kwaliteitsbenchmarks. De overheid laat geen concurrentie toe en kan op geen enkele manier gedwongen worden betere diensten te leveren. Geld te kort? Dan verhoogt ze gewoon de prijs voor haar diensten. Zo krijgen we een situatie waarin ondermaatse overheidsdiensten voor een bovengemiddelde prijs in stand worden gehouden.
Daarom een voorstel: stort de volledige toegevoegde waarde van werknemers op hun rekening. Inclusief loonbelasting en sociale zekerheidsbijdragen. Laat de overheid dan elk kwartaal een factuur sturen voor de diensten die ze levert, met een uitsplitsing per bestedingscategorie. Zo ziet de burger perfect waarvoor zijn geld gebruikt wordt. Geef de burger ook de mogelijkheid die overheidsfacturen te betwisten. We doen het voor een gemiste vlucht, malafide bouwondernemers, een kaduke wasmachine. Daarvoor is Testaankoop uitgevonden. Maar voor de vele tienduizenden euro’s die werknemers jaarlijks verplicht aan de overheid afstaan, bestaat geen Testaankoop, is er geen beroepsmogelijkheid, ingebrekestelling of verhaal mogelijk.
De burger is de eigenaar en aandeelhouder van de overheid. Geef hem dan ook zijn volledige toegevoegde waarde terug. Laat de overheid meer verantwoording afleggen over waarvoor ze belastingen gebruikt. Zo slaan we twee vliegen in één klap: een bewuster burger-belastingbetaler enerzijds en een zuiniger en doeltreffender overheid anderzijds.