EU-leger is gevaar voor Europese veiligheid

Een door de Europese Unie gecontroleerde strijdmacht is niet haalbaar én niet wenselijk.

(Artikel door Pieter Cleppe, ondervoorzitter van Libera! en hoofdredacteur van BrusselsReport.eu, zoals oorspronkelijk gepubliceerd op Doorbraak op 22 februari 2024.)

De opmerkingen van Donald Trump, de Republikeinse koploper voor het presidentschap van de VS, zorgden eerder deze maand voor veel debat en onrust in Europa. Trump citeerde namelijk uit een gesprek dat hij naar eigen zeggen had in het verleden met de "President van een groot land".

"Nou meneer, als we niet betalen en we worden aangevallen door Rusland - gaat u ons dan beschermen?", citeerde Trump de leider, waarbij hij de rest van het gesprek als volgt citeerde:  "Ik zei: 'Jullie hebben niet betaald? Ben je in gebreke gebleven?' Hij zei: 'Ja, laten we zeggen dat dat is gebeurd.' Nee, ik zou je niet beschermen. Sterker nog, ik zou ze (Rusland) aanmoedigen om te doen wat ze willen. Jullie moeten betalen."  

Militaire macht

Als reactie, veroordeelden de regeringen van Polen, Frankrijk en Duitsland Trump's opmerkingen, waarbij de Franse president Macron ook beloofde om "van Europa een veiligheids- en defensiemacht te maken die zowel complementair is aan de NAVO als een pijler van de Atlantische alliantie". 

De Poolse premier Donald Tusk verklaarde bovendien dat hij de betrekkingen van zijn land met zijn belangrijkste Europese partners "nieuw leven wilde inblazen" en voegde eraan toe dat de EU "een militaire macht" op zich zou moeten worden. De Duitse kanselier Olaf Scholz riep op zijn beurt op tot een dringende "massaproductie" van Europese wapens. De Tsjechische minister van Europese Zaken Martin Dvořák deed de opmerkingen van Trump dan weer af als een potentiële "bluf" in de aanloop naar de verkiezingen. 

Sommigen, zoals de Belgische oud-Premier Guy Verhofstadt, pleiten reeds geruime tijd voor een heus EU-leger. Volgens een recente peiling door EUpinions antwoordt maar liefst 87 procent van de ondervraagde Europeanen “ja” op de vraag “heeft de EU een gemeenschappelijk defensiebeleid nodig?”. Indien men de vraag zou stellen of een Franse EU-commissaris het commando moet krijgen over een krijgsmacht bestaande uit Zweedse, Griekse of Nederlandse soldaten, zouden de ondervraagden allicht minder enthousiast zijn. Toch is dat wat een EU-leger uiteindelijk betekent. 

Kostprijs

Professor Herman Matthijs, lid van het hoogste financiële adviesorgaan van de Belgische regering, maakte een berekening van wat zo’n EU-leger zou kosten. 

Hij schat dat “als men een Europees defensie budget berekent op 300 miljard euro, betaalt België respectievelijk 9,9 miljard euro, 10,3 miljard (zonder de Britten) of 11,4 miljard (zonder de Britten en de neutrale Europese landen).” 

Hij onderstreept: “Dit zijn allemaal scenario’s die duurder zijn dan de afgesproken NAVO-norm”, waarbij aan NAVO-bondgenoten wordt gevraagd om minstens 2 procent van het BBP te besteden aan defensie. Het is maar de vraag of politici die met de regelmaat van de klok toeteren dat er een EU-leger nodig is, dit allemaal zo grondig hebben bekeken. 

Europese Unie

De NAVO norm is uiteraard arbitrair, en het gaat niet enkel om meer geld uitgeven, maar ook de manier waarop. In België bestaat een groot deel van de defensie-uitgaven bijvoorbeeld uit de pensioenen van militairen, waardoor het Belgisch leger schertsend door NAVO-partners wel eens het meest gewapende pensioenfonds wordt genoemd – wat niet wegneemt dat sommige aspecten van het Belgisch leger wel top zijn.

NAVO secretaris-generaal, Jens Stoltenberg waarschuwt nu: "De Europese Unie kan Europa niet verdedigen. Tachtig procent van de defensie-uitgaven van de NAVO is afkomstig van NAVO-bondgenoten die geen lid zijn van de EU".

De aanzetten tot een EU-leger die er al waren en die verder gaan dan het aankleden van multinationale, vaak door het VK of Frankrijk geleidde missies als “EU-missies” boezemen ook niet al te veel vertrouwen in. De "Europese Vredesfaciliteit", werd bijvoorbeeld in 2021 opgericht, en werd een jaar later al gebruikt om EU-belastingbetalers wapens voor Oekraïne te laten financieren. 

Los van de bedenkelijke verandering van taakomschrijving kan dat nu nog wel worden verdedigd – zolang dit ons niet in conflict met Rusland brengt - maar een aantal maanden na de Russische inval in Oekraïne kwam het zogenaamde Ministerie van Buitenlandse Zaken van de EU, de “European External Action Service (EEAS)”, plots met het idee op de proppen om geld uit dit fonds ook in te gaan zetten voor het versterken van Rwandese strijdkrachten in Mozambique. Het geeft aan hoe dit Europees ambtenarenapparaat absoluut niet het vertrouwen waard is om over dergelijke belangrijke zaken te beslissen.

Joint Expeditionary Force

Dat weerhoudt figuren zoals Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen er echter niet van om te pleiten voor meer Europese defensie-uitgaven. Onlangs stelde ze: "We moeten meer uitgeven, we moeten beter uitgeven, we moeten Europees uitgeven... We hebben dit gedaan voor vaccins en voor gas". Volgens eurocraten wil haar Commissie de EU-begroting gebruiken ter financiering van meer geld voor wapencontracten die door de lidstaten zijn ondertekend en garanties dat de productie zal worden gekocht.

Men kan zeker beargumenteren dat de overheid een rol heeft in het stimuleren van munitieproductie, gezien dit in Rusland op dit moment op grote schaal gebeurt. Ook is het een uitstekend idee om binnen NAVO-verband beter samen te werken, met in de eerste plaats het Verenigd Koninkrijk als prominente deelnemer. Zo is er de “Joint Expeditionary Force” (JEF)”, een door het Verenigd Koninkrijk geleid multinationaal militair samenwerkingsverband dat zelfstandig kan optreden en inzetbaar is om de NAVO of andere samenwerkingsverbanden te ondersteunen. Deelnemers zijn de Scandinavische landen, de Baltische staten en Nederland. In het VK gaan er stemmen om op deze samenwerking, gezien de uitspraken van Trump, uit te bouwen, door middel van bijvoorbeeld gemeenschappelijke munitieproductie en stroomlijnen van standaarden. 

Het zou in elk geval een grote fout zijn om een duplicatie tussen NAVO en Europese Unie op vlak van defensie-samenwerking te tolereren. Los van de verspilling van middelen, zou dit ook het gedroomde excuus zijn voor Donald Trump of een geestesgenoot in de VS om Europa niet langer te beschermen – al is daar wel een twee derde meerderheid in de Amerikaanse Senaat voor nodig. Door jarenlange verwaarlozing van defensie in de Benelux, Duitsland, Denemarken en Zweden in het bijzonder, kunnen we eenvoudigweg niet zonder de V.S. Elke oproep tot een EU-leger is dan ook een direct gevaar voor onze veiligheid.