EU doorbreekt taboe op beperking immigratie

Op de EU-top vorige week bleek dat Europese leiders eindelijk bereid zijn tot koerswijzigingen in het migratiebeleid, zoals uitbesteding van migratie, terugkeercentra in het buitenland en herdefiniëren van wat een veilig land is. Veel moet nog worden uitgewerkt maar er waait een andere wind. Dat is helaas niet het geval bij het klimaatbeleid, dat met zijn absurd hoge energieprijzen het Europese concurrentievermogen afbreekt en de auto-industrie in een crisis stort. Ook bij dit onderwerp is het hoog tijd voor realistisch beleid.

(Artikel door Pieter Cleppe, ondervoorzitter van Libera! en hoofdredacteur van BrusselsReport.eu, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in het Nederlands op Opinie-Z en in het Engels op Brussels Report op 23 oktober 2024.)

Op de Europese top verleden week in Brussel kreeg de Poolse premier Donald Tusk het voor elkaar dat de andere EU-leiders zijn idee steunden dat een lidstaat asielaanvragen mag opschorten, als daar veiligheidsredenen voor zijn. In de conclusies van de top verklaarden de leiders: “Het kan niet zo zijn dat Rusland en Wit-Rusland, of welk ander land dan ook, misbruik maken van onze waarden, waaronder het asielrecht, en onze democratieën ondermijnen. (…) Uitzonderlijke situaties vereisen passende maatregelen.”

Migratie- en asielpact

Tusk zorgde er daarbij ook voor dat het migratie- en asielpact van de EU niet eens werd genoemd. Dit pact werd overeengekomen vóór de verkiezingen voor het Europees Parlement, die een grote overwinning voor rechtse partijen opleverden.

Het pact werd geprezen als de veronderstelde oplossing voor de aanhoudende migratiechaos, om de EU toe te laten illegale migratie te stoppen. Een van de bepalingen van het pact is echter, dat lidstaten moeten betalen als ze weigeren asielzoekers uit andere lidstaten op te nemen. Dit is niet enkel in strijd met nationale democratisch gelegitimeerde zelfbeschikking, het is ook iets wat geen oplossing biedt. Binnen de Schengenzone zijn er immers geen paspoortcontroles. Een kind weet dit, maar toch werd het voor de EP-verkiezingen als oplossing voorgesteld. Het is in elk geval goed om te zien dat de Europese leiders het zelfs niet meer over dat pact hebben.

Uitbesteden migratieprocedure

In plaats daarvan werd wel het principe van het uitbesteden van de migratieprocedure goedgekeurd. Dit betekent toch wel een grote verandering van de beleidsconsensus tot nu toe. In hun conclusies stellen de EU-leiders dat “nieuwe manieren om irreguliere migratie te voorkomen en tegen te gaan moeten worden overwogen, in overeenstemming met het EU- en internationaal recht”.

Italiaanse rechters bemoeilijken nu de deal die Italië heeft gesloten met Albanië om daar de asielprocedure te laten plaatsvinden. Dit toont aan dat er waarschijnlijk wijzigingen in de nationale en internationale wetgeving nodig zijn om naar een effectiever systeem over te kunnen gaan. Onlangs oordeelde het Europees Hof van Justitie in het nadeel van Tsjechië en stelde dat Europese regeringen niet langer “een deel van het grondgebied van een derde land als veilig kunnen aanmerken” en dat “materiële voorwaarden voor een dergelijke aanmerking [moeten] worden vervuld voor het hele grondgebied.”

Australische aanpak

Uiteindelijk heeft enkel de Australische aanpak om mensen, die illegaal proberen binnen te komen over te brengen naar een ander land, gewerkt om illegale migratie echt te stoppen. Degenen die proberen illegaal Australië binnen te komen, worden buiten het land gebracht. Daarbij behouden ze nog steeds het recht om asiel aan te vragen, alleen niet in Australië. Dit beleid is er nu al ongeveer twee decennia in geslaagd om illegale migratie een halt toe te roepen. In diezelfde periode stierven ongeveer 30.000 mensen op zee in een poging de EU te bereiken.

De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, kondigde tijdens de top ook aan dat “we binnenkort een nieuw voorstel [voor een terugkeerrichtlijn] zullen indienen”, en voegde eraan toe dat “we het concept van een veilig derde land moeten herzien. Hoe wordt dat gedefinieerd?”

Over hoe het uitbesteden van de migratieprocedure er dan wel uit moet zien, werden echter geen details gegeven in de conclusies van de Europese top. Dat komt ook omdat de EU-leiders nog steeds verdeeld zijn, waarbij Nederland bijvoorbeeld een offshore terugkeercentrum in Oeganda voorstelt. Dit richt zich op mensen aan wie asiel is geweigerd. De aanpak van Italië is gericht op het uitbesteden van de procedure naar een locatie buiten het grondgebied. In ieder geval is er een belangrijke eerste stap gezet.

Concurrentievermogen

Er werd bijna geen aandacht besteed aan een ander onderwerp dat op de agenda van de EU-top stond: concurrentievermogen. Dit ondanks het feit dat in de aanloop naar de top de grootste Duitse bedrijvenfederatie, BDI, waarschuwde dat de-industrialisatie niet langer een risico was, maar een realiteit. Zij verklaarden: “Vandaag de dag is dit risico [van de-industrialisatie] werkelijkheid geworden in grote delen van de industrie.”

De belangrijkste oorzaak is natuurlijk de torenhoge prijs van Europese energie. Het emissiehandelssysteem (ETS) van de EU, dat fungeert als een effectieve klimaatbelasting, ligt hieraan ten grondslag. Naar verwachting zal de aardgasprijs in de EU in 2025 vijf keer zo hoog zijn als in de Verenigde Staten. Alleen al de kosten van deze EU-klimaatbelasting zijn daarbij hoger dan de totale kosten van aardgas in de VS. Hoe kan de energie-intensieve industrie van Europa in hemelsnaam concurreren?

Bovendien geven de aankondigingen van Google en Amazon om kleine kernreactoren (Small Modular Reactors) te bouwen om voldoende goedkope elektriciteit te hebben voor de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie (AI) en gerelateerde producten aan, dat Europa’s energieprobleem ook AI-innovatie zwaar zal treffen.

Emissiehandelssysteem

Het terugdringen van de CO₂-uitstoot is de kerndoelstelling van het bestraffende klimaatbeleid van de EU. Hoewel er in Europa gelukkig een grote ommekeer zichtbaar is als het gaat om kernenergie – ook al zijn de twee nieuwe EU-commissarissen die verantwoordelijk zijn voor het energiebeleid tegen kernenergie – is het emissiehandelssysteem van de EU nog steeds een heilige koe.

Dat moet veranderen. Er zijn alternatieve beleidsmaatregelen denkbaar om de CO₂-uitstoot te verminderen. In een nieuwe studie stellen het Warsaw Enterprise Institute en gelijkgestemde denktanks bijvoorbeeld voor om het collectivistische Akkoord van Parijs te vervangen door een “Klimaat & Vrijheidsakkoord”. Dit internationale verdrag zou ondertekenaars handelsvoordelen opleveren als ze een klimaatvriendelijk vrijemarkt-beleid voeren.

De denktanks stellen dat dit de economie zou “ontbureaucratiseren”, samen met “belastingwijzigingen (…) om investeringen in Property, Plant, and Equipment (PP&E) winstgevender te maken op een manier, die bedrijven niet alleen stimuleert om hun huidige capaciteiten te behouden, maar ook om te moderniseren en nieuwe projecten te ontwikkelen. Alle soorten subsidies moeten op een ordelijke en geleidelijke manier worden afgeschaft.” Belastingverlagingen gericht op het doorbreken van monopolies zijn een andere mogelijke maatregel.

Belang van innovatie

Samengevat zou deze aanpak innovatie centraal stellen in plaats van een bestraffende aanpak. Helaas is de EU absoluut niet van plan om dit te overwegen en gaat ze in plaats daarvan voluit door met haar protectionistische klimaattarief CBAM, iets wat de woede heeft opgewekt van handelspartners zoals India. In het Verenigd Koninkrijk is er een debat gaande over de vraag of zij de dwaasheid van de EU moeten kopiëren. Een nieuwe studie van de UK Growth Commission waarschuwt dat als het VK dit zou doen, het “zou kunnen leiden tot een verlies van het BBP per hoofd van de bevolking van ruwweg £150 tot £300”, of zelfs tot £650 in het geval, dat de toeleveringsketens zich zouden hergroeperen rond de producenten met de laagste kosten. De onderzoekers hebben ook de voordelen berekend van de aanpak om het Akkoord van Parijs te vervangen door het genoemde “Klimaat- en Vrijheidsakkoord” en schatten deze op £1.000 per hoofd van de bevolking. 

Uitbreiding klimaatbelasting

In plaats van te weigeren om veranderingen in haar ETS-klimaatbelasting te overwegen, besloot de EU eerder dit jaar om het systeem zelfs uit te breiden naar brandstoffen voor het wegverkeer en verwarming, waardoor consumenten hard worden getroffen. Dat was vóór de verkiezingen voor het Europees Parlement, maar de Commissie lijkt niet veel geleerd te hebben van de uitslag van die stemming.

Onlangs werd bovendien bekend dat Europees Commissaris Hoekstra wil dat de EU vasthoudt aan het controversiële EU-beleid voor een feitelijk verbod op verbrandingsmotoren vanaf 2035. Dit is een van de redenen voor de huidige crisis in de Europese auto-industrie. Je kunt het zo gek niet verzinnen.

Conclusie

De EU-top in oktober verdient lof voor het feit, dat er eindelijk beleid wordt overwogen in de lijn van wat Australië nu al twintig jaar doet, waarbij de vreselijke menselijke tol die het gevolg is van de chaotische aanpak van de EU wordt vermeden. Als het echter op concurrentievermogen aankomt, is de EU absoluut niet bereid om alternatieve beleidsopties te onderzoeken. De Duitse metaal- en elektriciteitsbedrijven hebben net aangekondigd dat ze de komende vijf jaar 250.000 tot 300.000 banen zullen schrappen, maar dat lijkt niet door te dringen tot de beleidsmakers. Dit zal waarschijnlijk niet zo blijven. De EU-leiders moeten zich realiseren dat als ze niet bereid zijn om realistisch te handelen, ze zullen worden vervangen door mensen die dat wel gaan doen.