Drie soorten politici

Een centrum zonder ideeën, plan of hart is een rode loper voor populisten van extreem links en extreem rechts.

(Artikel door Peter De Keyzer, oprichter van Growth Inc. en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2014 van denktank Libera!, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in Trends op 1 februari 2024.)

Bij de verkiezingen, over iets meer dan 120 dagen, hebben we de keuze tussen slechts drie soorten politici.

Ten eerste: de realist, die uitblinkt in een sterke feitelijke analyse en wijst op wat er misgaat en de gevaren. De realist is vaak wat sarcastisch en pessimistisch, en lijkt daarom geloofwaardiger – een optimist is een slecht geïnformeerde pessimist. De omstandigheden geven de realist gelijk. Met het op één na grootste begrotingstekort van de Europese Unie staan we voor een gigantische sanering. Het spook van de de-industrialisatie waart rond en onze welvaart staat onder druk. Maar een bevolking wordt niet warm van besparingen, langer werken of hogere belastingen. Mensen motiveer je niet door te wijzen op de afgrond.

Een ander type politicus is de voluntarist. Ziet alleen maar kansen. Herhaalt elke dag in wat voor een geweldig land we leven. Hoeveel knappe bedrijven we hebben, hoe lekker het eten is en hoe geweldig het bier. Het beste moet nog komen. Iedereen die kritiek heeft, heeft het volgens hem of haar slecht voor met dit land. Ook dat klopt. Jazeker, we wonen in een van de rijkste landen ter wereld. In de rangschikking van het aantal Michelinsterren per hoofd staan we wereldwijd op de vierde plaats. De gezondheidszorg is goed en de ongelijkheid laag. Maar een land krijg je niet vooruit met positieve energie en hoop alleen. Mensen krijg je niet mee omdat het hier vandaag goed leven is.  

Wat beiden missen? Een project voor de lange termijn. Waar moet dit land staan tegen 2035? Wat is het plan om alle grote uitdagingen aan te pakken? Hoe blijven we rijk en gelijk? Hoe verenigen we het land? Daarop hebben zowel de realist als de voluntarist geen antwoord. Ze spreken geen van beiden het hart van de kiezer aan.

De lachende derde is de populist. Heeft geen echte oplossingen en is niet geïnteresseerd in feiten of het voeren van beleid. Heeft ook geen plan voor de lange termijn, maar weet wel waarover mensen zich zorgen maken. Mikt recht op de onderbuik en mobiliseert op die manier veel volk. Genocide in Gaza! Rijken betalen geen belastingen! Het Westen wordt omvolkt! De aarde wordt gekookt! Wie zonder hoop is, valt daarvoor als een blok.  

Veel burgers stemmen niet op een idee. Ze willen graag ergens bij horen. Zeker in verwarrende en turbulente tijden. Kijk naar Donald Trump. Feiten, factchecks en rechtszaken doen absoluut niks aan zijn populariteit. Waarom niet? Aanvallen op de leider van de groep versterken het groepsgevoel.
Een populist mag je factchecken tot je een ons weegt. Een populist mag je van antwoord dienen met internationale rapporten, rankings of je mag zwaaien met wetenschap, het haalt absoluut niks uit. Dat geeft deskundologen en weldenkende elite een goed gevoel. Maar het haalt geen ene stem weg bij de extremen. Mensen willen ergens bij horen, wat ook het idee is. Die ideeën zitten vandaag helaas niet meer bij centrumpartijen.  

Een centrum zonder ideeën, zonder plan en zonder hart zijn een rode loper voor populisten van extreem links en extreem rechts. We hebben behoefte aan populistische centrumpartijen die benadrukken dat we het hier goed hebben en die tegelijk een plan, een droom en een project hebben voor het volgende decennium. Een dat iedereen verenigt. Die eerlijk durven te zeggen dat we voor heel moeilijke tijden staan. Dat iedereen – zonder uitzondering – offers zal moeten brengen. Dat het status quo niet langer een optie is. Maar dat we dat alleen samen kunnen. En belangrijkst van al: die erin slagen dat plan te laten omarmen én navertellen door iedereen. Inclusief de man en de vrouw in de straat. Die hebben meer dan ooit een grote droom nodig. Alleen daarvoor willen mensen vandaag offers brengen: een betere toekomst morgen.