De wortel van het verval
Als een volleerde Machiavelli duwt en trekt Xi Europa waar China het hebben wil. Maar Europa kan beter. Daar is ook ruimte voor. Voor China staat meer op het spel dan voor ons.
(Artikel door professor Marc De Vos, oprichter van het Itinera Institute en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2019 van denktank Libera!, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in Trends op 14 mei 2024.)
"Er zijn veranderingen zoals we al honderd jaar niet meer hebben gezien. En wij drijven ze samen aan.”
“Onze relatie is op de beste die ze ooit is geweest. We zullen ze op een gouden pad leiden om verhevener doelen te bereiken.”
Twee publieke verklaringen van de Chinese president, Xi Jinping. De eerste was gericht aan de Russische president, Vladimir Poetin, bij de eerste reis van Xi buiten China na de pandemie, zes maanden na de aanval van Rusland op Oekraïne. De tweede deed Xi tegen de Hongaarse premier, Victor Orbán, bij de eerste Europareis van de Chinese leider sinds de pandemie, vorige week.
De Europese reisroute van Xi spreekt boekdelen. Naar Parijs voor een tête-à-tête met de Franse president, Emmanuel Macron. Die peroreert graag en goed over een sterk geopolitiek Europa, maar rijdt in de praktijk vol gas voor de Franse industriële renaissance. Xi wist hem te paaien met handelsbeloftes, nota bene over de export van cognac naar China. Een maand geleden bezocht de Duitse kanselier, Olaf Scholz, China met een zakendelegatie die vooral een handelsoorlog wil vermijden. Duitsland in de binnenzak en Frankrijk aan de hand, daarmee is dat varkentje gewassen.
Over naar Hongarije en Servië. Het Orbán-regime is de magneet voor Chinese investeringen in Europa, zelfs voor elektrische auto’s en batterijen, megaprojecten die doorgaans landen in grote landen met grote markten en navenante investeringssubsidies. Investeren in Hongarije is voor China pure geopolitiek. Het maakt in Europa een regime sterker dat zowel pro-China als pro-Rusland is. Het zet een Chinese voet tussen de deur van mogelijke Europese handelssancties tegen China. Drie geostrategische scores voor de prijs van één. Idem dito voor Servië, een Balkan-woelwater dat permanent balanceert op de rand van autocratie en Russische verleiding, en dat de Europese Unie zich precies om die reden niet kan veroorloven te verliezen.
Als een volleerde Machiavelli duwt en trekt Xi Europa waar China het hebben wil: niet bij machte een vuist te maken ten aanzien van China en daarmee feitelijk een wingewest dat China kan gebruiken voor zowel zijn economische ontwikkeling als zijn globale machtsstrijd met de Verenigde Staten. Je zou bijna medelijden krijgen met de Europees Commissievoorzitter, Ursula von der Leyen, die op het Elysée mocht aanschuiven voor een babbel over eerlijke handel en Chinese dumping, zonder concreet resultaat. Over de steun van China aan het Poetinregime in Rusland vernemen we niets.
Europa kan beter. Daar is ook ruimte voor. Voor China staat meer op het spel dan voor ons. De Chinese economie is zeer afhankelijk van export. Als China Europa verliest als markt, verliest het Europa ook geopolitiek en staat het mondiaal tegenover een Amerikaans-Europees duo. Als het Europa behoudt, wint het een derde geopolitieke wereldkracht boven op een afzetmarkt. In eerlijke handel en het isoleren van het Poetinregime vindt Europa pasmunt die China meer zou moeten betalen voor het privilege van een Europese Unie die zich niet afkeert van China en niet a priori de VS volgt in een tweede Koude Oorlog.
Daarvoor zal Europa ook zelf een prijs betalen. Geen handelsoorlog maar wel handelsveldslagen met China, dat onze wil zal testen. Minder toegang tot China kunnen wij, net als de VS, compenseren met meer strategische industriële politiek in Europa. Een volwassen geopolitieke relatie met de VS vergt ook meer Europese zelfredzaamheid, ook via strategische industrie. Waarom doen we dat niet? Europa heeft geen sluitende Chinastrategie, niet alleen omdat er geen Europese eensgezindheid is, maar ook omdat Europa te weinig in zichzelf gelooft. We zijn bang dat onze politiek en ons bedrijfsleven het niet aankunnen. We geloven niet in onze eigen capaciteit. Daarin bevestigen we wat Xi en co over ons denken. Daar ligt de wortel van het Europese verval.