De G20 is een zombie

De wereld heeft geen forum meer om het hoofd te bieden aan een wereldcrisis.

(Artikel door professor Marc De Vos, oprichter van het Itinera Institute en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2019 van denktank Libera!, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in Trends op 5 september 2023.)

Herinnert u zich 2008 nog, toen de banken als dominostenen omvielen en we een mondiale financiële crisis beleefden? Het waren de hoogdagen van de G20, de informele groep van de grootste economieën ter wereld, die door de omstandigheden vervelde in een orgaan voor economisch wereldbestuur. De coördinatie van de richting en de timing van het crisisbeleid tussen Europa, Amerika en Azië, beslecht op een reeks G20-toppen, behoedde ons voor een grote depressie.

Vijftien jaar later, op de drempel van de nieuwe G20-top in Delhi, moeten we vaststellen dat de G20 niet langer de wereld ordent, maar is ingehaald door de wereldwijde wanorde. De Russische president Vladimir Poetin is intussen internationaal gezocht voor oorlogsmisdaden en geeft verstek. De Chinese president Xi Jinping stuurt zijn premier Li, daarmee de kans afslaand op een persoonlijk gesprek met de Amerikaanse president Joe Biden.

Een paar weken geleden ging Xi nog voluit voor de uitbreiding van de BRICS: een los verband van Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, dat ooit begon als een club voor groei en investering in de globalisering. Met forse Chinese steun evolueert de BRICS tot een geopolitieke alliantie die de als westers afgedane wereldorde uitdaagt en die daarom wordt overstelpt met kandidaat-leden. Saudi-Arabië, Iran, Argentinië, Egypte, Ethiopië en de Verenigde Arabische Emiraten treden volgend jaar toe.

De promotie van de BRICS en de demotie van de G20 past in het Chinese patroon om alles wat aansluit op de klassieke internationale orde te beconcurreren. Dat begon met de Nieuwe Zijderoute, een netwerk van grootschalige infrastructuurprojecten met Chinees geld of Chinese staatsbedrijven, in ondertussen meer dan 150 landen. Ook dat netwerk gebruikt China voor geopolitieke obediëntie. In oktober organiseert het een grote top in Peking. Poetin heeft zijn komst al bevestigd.

China wil openlijk het centrum van een nieuwe wereldorde worden, gebaseerd op drie ‘globale initiatieven’: globale ontwikkeling, globale veiligheid en globale beschaving – allemaal onder Chinese aansturing en gesmeerd met Chinese leningen, Chinese investeringen en toegang tot de Chinese markt. Die antiwesterse aspiraties kunnen blijkbaar in heel wat landen op sympathie of ambitie rekenen.

Joe Biden

Het vrije Westen laat zich intussen ook niet onbetuigd. De Amerikaanse president Biden gelooft dat de concurrentie tussen democratie en autocratie onze eeuw zal tekenen. Hij organiseert daarom jaarlijks een wereldtop voor democratie, om zo veel mogelijk landen achter een vrijheidsdynamiek te scharen. Tegelijk investeren de Verenigde Staten veel politiek, financieel en technologisch kapitaal in nieuwe of sterkere veiligheidspartnerschappen in Europa, Azië en Zuid-Amerika. Zowel China als de Verenigde Staten proberen met zachte of harde hand derde landen in hun kamp te krijgen en coalities te bouwen die de klassieke multilaterale instellingen als de Verenigde Naties in kampen dreigen te verkavelen.

In Europa doet de Europese Unie op haar manier hetzelfde. De erkenning van Oekraïne als kandidaat-EU-lidstaat is een onversneden geopolitieke zet op ons continent. Het Europese Global Gateway-initiatief moet China beconcurreren met 300 miljard euro voor investeringen in ontwikkelende landen. De Europese Politieke Gemeenschap zag eind 2022 het licht als een Euraziatisch strategisch forum dat een Europese invloedssfeer kan scheppen tegenover Rusland.

De middelpuntvliedende krachten die de oude wereldorde verscheuren, versterken elkaar. Kampvorming is besmettelijk en dwingt landen om te kiezen. De eindbestemming is onduidelijk, maar het point of no return ligt achter ons. Anno 2023 is de G20 een zombie. De wereld heeft geen forum meer om het hoofd te bieden aan een wereldcrisis.