België staat voor dubbel Europees examen
Hoe strategisch kapitaliseren op de deglobalisering, herindustrialisering en verduurzaming die de Europese Unie orkestreert?
(Artikel door professor Marc De Vos, oprichter van het Itinera Institute en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2019 van denktank Libera!, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in Trends op 3 september 2024.)
De herkansing van de federale formatiegesprekken wordt overschaduwd door de meerjarige hersteloperatie die onze kaduke overheidsfinanciën van de Europese Unie vergen. De moeilijke keuzes die voorliggen – in besparingen, uitgavenvertragingen, belastingen en andere begrotingsbonussen over meer dan een legislatuur – verdragen geen kruipende schaduw van gemeenteraadsverkiezingen. Waarnemers voorspellen dat België van de Europese Commissie uitstel zal krijgen, zodat dogma’s en heilige huisjes pas na 13 oktober zullen sneuvelen in een regeerakkoord.
De sanering van de losgeslagen overheidstekorten zijn we vooral verschuldigd aan onszelf. Decent politiek bestuur vergt een staatshuishouding die niet parasiteert op de toekomst van de jongere generaties, en die ons land de ademruimte geeft om de uitdagingen van het heden daadkrachtig aan te gaan. Het echte Europese examen voor België is niet de begroting, maar wel de mate waarin ons land strategisch kan kapitaliseren op de deglobalisering, de herindustrialisering en de verduurzaming die de Europese Unie in en voor Europa orkestreert.
Neem het rapport over de toekomst van de Europese interne markt, dat de Italiaanse ex-premier Enrico Letta opleverde tijdens het voorbije Belgische EU-voorzitterschap. Daarin wordt gepleit om de interne markt te benutten als een strategische tool voor Europese zelfredzaamheid en kampioenbedrijven in kritieke sectoren, inclusief een kapitaalmarkt die Europees spaargeld daarnaar kanaliseert. Kort na de verschijning van het rapport was ik te gast in Den Haag. De Nederlandse topambtenaren waren nog zonder regering, maar gingen diep in discussie over de prioriteiten voor Nederland en over de lidstaten waarmee Nederland daarvoor een vuist kon maken.
Wat wil België van een Europese interne markt die niet alleen een haven van vrijhandel is, maar ook een strategisch Europees eiland in opmaak te midden van de woeste oceaan van de wereldwanorde? En dat is nog maar het topje van de Europese ijsberg. In Grootmacht Europa heb ik voorspeld dat een geopolitieke Europese Unie bepalend zou worden voor de essentiële hefbomen van welvaart, economie en veiligheid.
Kandidaat-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft intussen een programma klaar voor 2024-2029. Behalve voor een strategische interne markt en een ‘investeringsunie’ die Europees spaargeld mobiliseert voor Europese projecten, gaat ze voor een Europese havenstrategie, een defensie-unie, een volwassen Europees industrieel beleid inclusief een competitiviteitsfonds en een plan voor circulaire economie, een Europese strategie voor zowel de biotech als de chemische industrie, en een reset van de regels voor openbare aanbestedingen.
De lijst is nog veel langer. Ze moet nog door de molen van parlementaire discussie en aanstelling van de nieuwe Commissie. Ik vermeld alleen de nieuwe EU-prioriteiten die cruciale economische belangen van België raken. Ik zit me al de hele zomer af te vragen: wat doen de regeringsonderhandelaars hiermee? Wat is strategisch in voorbereiding in onze administraties of in eender welk officieel gremium? Waar staat de federaal-regionale combo die in deze materies onvermijdelijk en noodzakelijk is? Welke landencoalities wil België cultiveren om zich in Europa bij de winnaars te manoeuvreren?
Ik vrees dat het antwoord op al die vragen vooral ontgoochelend is. Ons bestuursapparaat heeft weinig strategische capaciteit, ons parlement is een bühne, ons overlegmodel heeft het hoofd in het stuur, en de politieke partijen draaien rondjes rond elkaar. We moeten snel wakker worden. Wat de komende jaren in Europa staat te gebeuren, wat België daarin moet bereiken of vermijden, en hoe we ons daarin als first mover kunnen positioneren: dat is het echte Europese examen voor ons land. Aan de slag!