Alleen slim rekeningrijden biedt oplossing voor verkeersellende

Te weinig aanbod en te veel vraag betekent dat de prijs voor rijden op de openbare weg op veel tijdstippen te laag is.

(Artikel door Peter De Keyzer, oprichter van Growth Inc. en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2014 van denktank Libera!, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in Trends op 15 november 2023.)

Vlaanderen staat stil. Letterlijk. De files groeien elk jaar. Na een tijdelijke daling tijdens de pandemie bereikten de files in juli 2023 opnieuw een triest record. Ze kosten de maatschappij maar liefst 4,5 miljard euro per jaar. Voor een regio als Vlaanderen is dat onaanvaardbaar.

Als kleine, open economie met de belangrijkste haven van Europa bevinden we ons midden in het Europese industriële hartland. Vlaanderen is één groot logistiek knooppunt en zal dat nog heel lang blijven. Een goede verkeersinfrastructuur en een vlotte doorstroming moeten dan ook een beleidsprioriteit zijn.

Iedereen is het er al lang over eens dat variabel rekeningrijden dé oplossing is om het verkeer vlot te trekken. De tolheffing moet afhankelijk zijn van de plaats en het tijdstip van de verplaatsing. In de spits en rond de grote steden moet met de auto rijden duurder worden dan in het weekend op het platteland. Voor vrachtwagens bestaat rekeningrijden al. Als we hen laten betalen voor de verkeershinder die ze veroorzaken, waarom dan andere weggebruikers niet?

Zowat overal vinden we het vanzelfsprekend dat de gebruiker of de vervuiler betaalt. Ook het klimaatprobleem pakken we op die manier aan. Daar is het aantal CO2-uitstootrechten beperkt en worden die geveild. Dat kunnen we ook toepassen op het wegverkeer. Vandaag is er vaak meer vraag naar openbare weg dan er aanbod beschikbaar is – dat is de definitie van een file.

Te weinig aanbod en te veel vraag betekent dat de prijs voor rijden op de openbare weg op veel tijdstippen te laag is. Verhoog de prijs voor een verplaatsing, en het aantal auto’s zal verminderen. Automobilisten voelen vandaag echter alleen het eigen tijdverlies en hebben geen idee van de economische kostprijs van de stilstand. Daardoor blijven mensen ver van hun werk wonen of weigeren ze het openbaar vervoer te gebruiken. Ze kunnen toch gratis op de snelweg.

Technologisch valt rekeningrijden makkelijk in te voeren. De alomtegenwoordigheid van smartphones en apps maakt het bijzonder eenvoudig te berekenen wie hoeveel moet betalen op welk moment. Vergeet informatiecampagnes of sensibilisering. Die zijn heel sympathiek maar bieden duidelijk geen oplossing voor de verkeersellende. Dat doet alleen slim rekeningrijden. Economisch houdt het steek, technologisch is het perfect haalbaar en het zou het rijgedrag van de Vlaming veranderen.

Plak een prijs op elke verplaatsing met de auto, en mensen zullen dichter bij hun werk gaan wonen, zich op een ander tijdstip verplaatsen, carpoolen, met de fiets gaan of het openbaar vervoer gebruiken. De opbrengsten van rekeningrijden kunnen worden gebruikt om het openbaar vervoer efficiënter te maken, de infrastructuur te verbeteren of zelfs klimaatmaatregelen te financieren. Autobezit kan zo goedkoper worden gemaakt, omdat het gebruik tegelijk duurder wordt.

Het invoeren van rekeningrijden is ook politiek en strategisch noodzakelijk. Vlaanderen kan de federale regering niet blijven verwijten “dat ze niet hervormt”, als de Vlaamse regering dat zelf nalaat. Steeds vaker horen we dat onze welvaart bedreigd is. Desindustrialisering, megasubsidies in grote landen die investeringen bij ons weglokken, protectionisme, het zijn redenen te meer om actie te ondernemen in elk beleidsdomein waarvoor Vlaanderen wél verantwoordelijk is: beter onderwijs, betere infrastructuur, rechtszekerheid. Maar ook en vooral: mobiliteit en verkeersdoorstroming.

Vandaag staan het verkeer én het beleid stil. Als Vlaanderen er al niet in zou slagen een welvaartsverhogende maatregel als rekeningrijden in te voeren, vergeet dan maar dat we het op andere beleidsvlakken beter zouden doen.