Gen-Z is generatie van de angst

Een recept voor minder angst en meer groei? Minder online leven en meer offline beleven. We moeten jongeren vaker aanmoedigen om de moeilijkere weg te kiezen.

(Artikel door Peter De Keyzer, oprichter van Growth Inc. en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2014 van denktank Libera!, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in Trends op 10 april 2024.)

Jongeren die in dit land opgroeien, zijn de meest welvarende generatie ooit. Ze zijn hoger opgeleid dan alle voorgaande generaties. Op hun twintigste hebben ze vaak al meer van de wereld gezien dan hun grootouders in hun hele leven. In de meest geglobaliseerde wereld ooit kunnen ze letterlijk gaan en staan waar ze willen.

Waarom zijn die jongeren dan steeds angstiger? Waarom nemen ze minder risico’s dan hun voorouders? Ze studeren langer en beginnen pas later te werken. Ze halen minder, later of nooit hun rijbewijs. Ze hebben pas later een eerste vaste relatie. Zaken die vroeger werden gezien als overgangsrituelen naar de volwassenheid, stellen ze uit. Comfort lijkt belangrijker dan het nemen van risico’s.

De Amerikaanse psycholoog Jonathan Haidt legt in zijn recente boek "The Anxious Generation" aan de hand van data en studies een verband tussen de verslaving van deze generatie jongeren aan smartphones en sociale media en hun verslechterende mentale gezondheid. Hoe vroeger jongeren hun eerste smartphone krijgen, hoe slechter hun mentale gezondheid op volwassen leeftijd is. Is het toeval dat de meest vooraanstaande techondernemers hun kinderen zo lang mogelijk weghouden van sociale media?

Sociale media kunnen zorgen voor meer interactie met anderen. Maar in werkelijkheid zullen jongeren zich vaak vergelijken met de schijnbaar perfecte levens van anderen – met alle gevolgen van dien voor hun zelfbeeld. Hun 24/7 onlineaanwezigheid leidt tot sociale druk en isolatie. Van de voortdurende blootstelling aan (fake) nieuws wordt niemand gelukkiger. Op sociale media is het bovendien makkelijker je af te schermen van de realiteit door jezelf op te sluiten in een onlinebubbel van gelijkgestemden. Ten slotte zijn de algoritmes van sociale media erop gericht je zo lang mogelijk online te houden. Meldingen triggeren het gelukshormoon dopamine en creëren een hardnekkige verslaving aan instant gratification. Voeg daar nog angstige ouders aan toe en je hebt het perfecte recept voor de generatie angst.

Een angstige generatie zal minder kiezen voor ondernemerschap. Minder kinderen krijgen. Minder van baan veranderen. Minder experimenteren. Een generatie talentrijke jongeren die angstig is, is bovenmatig risicoavers.

Wat doen we daaraan? In de eerste plaats hebben jongeren behoefte aan fysiek contact met andere mensen. Dat is cruciaal om te leren tegen een stootje te kunnen. Tegenslagen, confrontaties en conflicten in het echte leven zijn noodzakelijk. Het vermijden van confrontaties geeft tijdelijk comfort, maar is de vijand van vooruitgang. Het overwinnen van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen bouwt zelfvertrouwen op en leert je om te gaan met tegenslagen. Daarom zouden scholen, opvoeders en vooral ouders de smartphone en sociale media vaker radicaal moeten durven bannen uit het leven van jongeren.

Ook bange ouders creëren bange kinderen. Hoeveel ouders zouden hun zestienjarige naar een festival sturen en hen tegelijk verplichten hun smartphone thuis te laten? Een week op vakantie zonder bereikbaar te zijn? Misschien tijdelijk slecht voor de nachtrust van de ouders. Maar permanent goed voor de zelfredzaamheid en weerbaarheid van jongeren.

Ten slotte moeten we jongeren vaker aanmoedigen om de moeilijke weg te kiezen. Om de lat hoger te leggen. Om zichzelf hogere doelen te stellen. Sportief. Financieel. Op het gebied van studies. Liever de lat te hoog leggen en het niet halen dan de lat te laag halen en ze wel halen. De verwachtingen die je stelt, bepalen de grenzen van wat mogelijk is. Ook een haai wordt nooit groter dan zijn eigen aquarium. Een recept voor minder angst en meer groei? Minder online leven en meer offline beleven.