De zelfontbranding van woke
Hoelang kunnen wij Gaza op de campus vermijden?
(Artikel door professor Marc De Vos, oprichter van het Itinera Institute en laureaat van de Prijs voor de Vrijheid 2019 van denktank Libera!, zoals oorspronkelijk gepubliceerd in Trends op 3 mei 2024.)
Terwijl ik deze regels schrijf, escaleren de pro-Palestijnse protesten en bezettingen op universiteitscampussen in de Verenigde Staten in anarchie en geweld. De chaos druipt van mijn nieuwsfeed. Beschuldigingen van vernielingen en veiligheidsschendingen duelleren met die van intimidatie en politiegeweld. Activisten langs beide zijden verhitten de gemoederen en de eerste reacties op Belgische campussen kondigen zich aan.
Onder die kolkende oppervlakte schuilen niettemin grondstromen. Waarom ontploft Gaza op campussen in de Verenigde Staten? Hoe komt het dat een deel van de studentenelite in de Verenigde Staten mentaal in het Midden-Oosten vertoeft en in Amerika het Israëlisch-Palestijnse conflict kopieert? De vergelijking wordt gemaakt met de studentprotesten tegen de Vietnamoorlog in 1968. Maar toen ging het over Amerika zelf, over een regering in Washington die de eigen jeugd mobiliseerde voor een bloedbad in Azië.
De campusprotesten zijn een humanitaire noodkreet voor Gaza, die ik deel. Maar ze zijn veel meer dan dat. Ze zijn gedompeld in radicaal antizionisme, tegen zogenaamde ‘genocide’ of ‘apartheid’ – overtrokken en misplaatste labels – inclusief de eliminatie van Israël ‘van de rivier tot de zee’. Ze gaan soms tot over de grens van het antisemitisme, zelfs met sympathie voor de moordpartijen van Hamas op 7 oktober 2023. Jeugdprotest drijft op idealisme, maar hier speelt ook georganiseerde onwetendheid. Onderzoek toont dat de Amerikaanse studenten op hun universiteiten veel les krijgen over kolonialisme en racisme, maar weinig over de twintigste eeuw die de staat Israël heeft gemaakt tot wat die is. Je kunt dat ‘woke onderwijs’ noemen en concluderen dat we de zelfontbranding van woke beleven.
Die zelfontbranding zie je ook bij de onverdraagzaamheid van de universiteitsbesturen tegenover de studentenprotesten. Jaren van wat officieel ‘diversiteit, billijkheid en inclusie’ heet, hebben in de Verenigde Staten een campuscultuur van gedwongen uniformiteit, willekeur en exclusie gekweekt. In die monocultuur gedijen het antizionisme en antisemitisme als afgeleiden van respectievelijk antikolonialisme en antiracisme, zo blijkt. De tegenreactie van republikeinse politici, de Joodse gemeenschap en rijke donoren provoceert paniekvoetbal dat de protesten wil stilleggen.
In de Amerikaanse campusmonocultuur geldt de vrije mening als geweld tegen wie zich door meningen gekwetst voelt. Door het wokeprisma van identiteit is antizionisme objectief nauwelijks van antisemitisme te onderscheiden, en zionisme amper van racisme of kolonialisme. Dat alles vermengt in complete wederzijdse onverdraagzaamheid. De universiteitsbesturen die die pervertering hebben overzien, vervallen in het verbieden en uitsluiten dat zo kenmerkend is voor hun systematische vrijheidsonderdrukking.
Amerikaanse universiteiten oogsten wat ze jarenlang zelf hebben gezaaid. Tegelijk worden ze meegezogen in de verscheurdheid van de Amerikaanse samenleving. In vergelijking met de jaren zestig worden de campusprotesten vooral gekenmerkt door tegenprotesten. De campus staat symbool voor een verdeeld Amerika. De campusbarricaden worden deels bezet door niet-studenten die op privaat terrein hun kruistocht voeren. Dat allemaal met polariserende presidentiële verkiezingen op de achtergrond.
Wat zich in de Verenigde Staten afspeelt, wordt stilaan een lakmoesproef voor onze samenleving. Ook bij ons importeren minderheden conflicten uit het buitenland en projecteren daarop hun versie van ons binnenland. Onze universiteiten zijn veel opener dan in de Verenigde Staten. Vrije meningsuiting, vrijheid van protest en open debat zijn hier nog levend en wel. Maar ik ben benieuwd of de Amerikaanse escalatie van polarisatie ook bij ons zal overslaan. Hoelang kunnen wij Gaza op de campus vermijden?